PineZone Danışmanlık Kurucusu ve eski Bağdat Ticaret Müşaviri Hasan Kocasoy, Türkiye ile Irak’ı Basra Körfezi üzerinden Avrupa’ya bağlayacak Kalkınma Yolu Projesi’nin kritik bir sürece girdiğini belirterek önemli değerlendirmelerde bulundu.

FAW LİMANI TAMAMLANMA NOKTASINDA

Orta Doğu’nun en büyük limanı olması planlanan ve projenin başlangıç noktası olan Faw Limanı’nda inşaatın %97’si tamamlandı. Limanı, Umm Qasr üzerinden karayolu ağına bağlayacak olan sualtı batırma tüneli de bitmek üzere.

ABD’li danışmanlık şirketi Oliver Wyman fizibilite çalışmalarını tamamladı. Raporun Ekim ayında Türkiye, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri ile paylaşılacağı bildirildi.

Ayrıca Dünya Bankası, mevcut demiryolunun rehabilitasyonu için 930 milyon dolarlık finansmanı Temmuz ayında onayladı. Irak Hükümeti de geçtiğimiz aylarda TIR Konvansiyonu’nu yürürlüğe koyarak transit ticaretin önünü açtı.

TÜRKİYE’DE YOĞUN HAZIRLIK

Türkiye tarafında da proje için somut adımlar atılıyor.

Şanlıurfa–Ovaköy arasında 358 km’lik otoyol ile
127 km’lik Nusaybin-Cizre-Ovaköy demiryolu hattı,
2025 yılı Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı programına alındı.

Ayrıca Kalkınma Yolunu Avrupa’ya bağlayacak İstanbul Kuzey Demiryolu Geçişi Projesi için ihale ilanına yıl sonuna kadar çıkılması planlanıyor.

Projenin güvenliği konusunda ise PKK’nın zayıflatılmasıyla risk seviyesinin düştüğü değerlendiriliyor.

KRİTİK NOKTA: FİŞHABUR’UN KİMİN KONTROLÜNDE OLACAĞI

Projede en tartışmalı konu, Irak’tan gelen hattın Türkiye’ye bağlanacağı Fişhabur bölgesinin kontrolü.
1991’den bu yana fiilen IKBY (Kuzey Irak Kürt Bölgesel Yönetimi) kontrolünde olan Fişhabur, Ovaköy’ün karşısında bulunuyor. Irak Merkezi Hükümeti, milyarlarca dolarlık projenin en stratejik geçiş noktasını IKBY’ye bırakmak istemediğini açıkça dile getiriyor. Başbakan Sudani’nin, güzergâhın Musul-Rabia’dan Fişhabur’a kadar netleştirilmesi için bir komisyon kurduğu da biliniyor.

IKBY ise bu gelişmeyi şimdilik geri planda tutuyor. Ancak bölgenin kontrolünü kaybetmesi durumunda, yıllardır Türk ürünlerinin lojistik dağıtımında üstlendiği aktarma merkezi rolünün zayıflayacağı ve ciddi ekonomik kayıplar yaşayacağı değerlendiriliyor.

TÜRKİYE-IRAK TİCARETİNİN GELECEĞİNİ BELİRLEYECEK

Kocasoy’a göre, Fişhabur’un kimde kalacağı Türkiye-Irak ticaretinin geleceğini şekillendirecek.

Merkezi Hükümet kontrolü sağlanırsa, Türk mallarına uygulanan çifte gümrük vergileri kalkabilir.
Türk nakliyeciler, araç değiştirmeden Irak’ın tamamına doğrudan teslimat yapabilir.
Bu da Türk ürünlerinin İran ve Çin malları karşısındaki rekabet dezavantajını ortadan kaldırabilir.

Ancak diğer yandan, IKBY ile güçlü ticari bağlara sahip Türk iş dünyası, doğrudan Bağdat yönetimiyle çalışmaya mesafeli olabilir. Ayrıca, Fişhabur’un Merkezi Hükümete geçmesi, Barzani liderliğindeki KDP’nin bölgedeki etkisini azaltabilir. Bu da Türkiye’nin IKBY ile yıllara dayanan işbirliği açısından istenmeyen bir sonuç doğurabilir.

SEÇİMLER BELİRSİZLİK YARATIYOR

11 Kasım’da yapılacak Irak genel seçimleri, projenin geleceği için en büyük risk unsurlarından biri.
Projenin en güçlü savunucusu mevcut Başbakan Sudani. Ancak Şii liderler Maliki, Khazali ve Hekim’in seçimde güç kazanması halinde, Kalkınma Yoluna öncelik verilmesi ihtimali zayıf. İran’ın projeye mesafeli yaklaşımı da bu tabloyu etkiliyor.
Seçim sonrası koalisyon pazarlıklarının nasıl sonuçlanacağı ise projede ciddi bir belirsizlik yaratıyor.

FİNANSMAN VE İŞLETME MODELİ BELİRSİZ

Projenin mali boyutu da büyük bir soru işareti.

Irak Hükümeti bugüne kadar Faw Limanı için 7 milyar dolar harcadı.
Ancak toplam maliyetin 17-20 milyar dolar arasında olacağı tahmin ediliyor.
Düşen petrol fiyatları nedeniyle Irak’ın tek başına bu projeyi finanse etmesi imkânsız görünüyor.

Bu nedenle, hükümet PPP, EPC-F veya BOT modeli üzerinden güçlü uluslararası şirketlerle ortaklık arayışında. Ancak Irak’ta hukuki altyapı zayıf, ülke riski yüksek ve geri dönüş süreleri uzun.

Katar ve BAE’nin rolü belirsizliğini koruyor. Çin’in devreye girme ihtimali konuşulsa da, ABD’nin buna yaklaşımı soru işareti yaratıyor.

ORTA VE UZUN VADEDE TAMAMLANMASI MUHTEMEL

Tüm siyasi ve finansal belirsizliklere rağmen proje adım adım ilerliyor. Faw Limanı faaliyete geçtiğinde, ilk transit konteynerler mevcut karayolu ağı üzerinden Türkiye’ye taşınabilecek.

Uzmanlara göre taşlar yerine oturduğunda Kalkınma Yolu, sadece bir ulaştırma projesi değil, aynı zamanda yeni bir enerji koridoru ve küresel ticaret güzergâhı olacak. Bu da hem Irak’a hem Türkiye’ye uzun vadeli ekonomik ve stratejik kazançlar sağlayacak.

Haberin Kaynağı: Yatırımlar Dergisi