İlk çıktığında sadece sağlığa yönelik bir tehdit olarak görülen koronavirüsün (Covid-19 virüsü) tüm
dünyadaki sosyo-ekonomik etkileri çok daha büyük boyutlara ulaşmıştır. Küresel ticaretin direkt bir
yansıması olan denizyolu taşımacılığı da bu etkiden nasibini almıştır. Bu yazıda koronavirüs
pandemisinin denizyoluna taşımacılığına olan etkileri ve ileriki dönemlerdeki olası sonuçları ortaya
konmaya çalışılmıştır.
Gündeme Covid-19 pandemisi ile gelen koronavirüsler, farklı tipleri olan ve insanlarda farklı
rahatsızlıklara neden olan bir virüs grubudur. Koronavirüs adı, Eski Yunanca’da çelenk anlamına gelen
“korone” kelimesinden alınarak, yine çelenk veya taç anlamında Latinceye geçen “corona”
kelimesinden türetilmiştir. Yüzeylerinde çubuksu çıkıntılara sahip olan bu virüsler, elektron
mikroskobunda taç şeklinde göründüğü için koronavirüs (taçlı virüs) olarak adlandırılmıştır. 2019
Aralık ayında keşfedilen bir koronavirüs türünün neden olduğu hastalık, coronavirus disease
(koronavirüs hastalığı) kelimelerinin kısaltması olan Covid-19 olarak tanımlanmıştır. İlk olarak 1960’lı
yılların sonunda keşfedilen koronavirüslerin, hayvandan insana bulaşması ise ilk kez Çin’de 2003
yılında gözlenen SARS, 2012’de ise Suudi Arabistan’da MERS koronavirüsü olarak ortaya çıkmıştır.
Ancak ilk defa Covid-19 virüsü bir pandemiye neden olmuştur.
On yıllık krizden sonra yeni yeni toparlanmaya başlayan denizcilik sektörü, korona virüsü
pandemisinden önemli ölçüde etkilenmektedir. Hemen hemen her alanda küresel bir krize neden
olan bu pandeminin başlangıç yeri olan Wuhan, Çin’in en önemli üretim merkezlerinden biri ve birçok
küresel şirketin tedarikçilerinin merkezidir. Wuhan’da başlayan salgının Çin’in diğer bölgelerine de
yayılması Çin yönetiminin sert önlemler almasına neden olmuş, birçok bölgede üretim ve hizmetin
yavaşlamasına ve durmasına neden olmuştur. Çin’deki bu gelişmeler küresel tedarik zincirini ve
denizyolu taşımacılığını da önemli ölçüde etkilemiştir. Çin, bu dönemde limanlarını kapatmasa da
büyük konteyner hat operatörleri Çin’e olan seferlerini azaltmışlardır. Salgının Çin’de başladığı
günden Şubat ayı sonuna kadar konteyner hat operatörlerinin taşımalarında toplam 1,7 milyon
TEU’luk bir düşüş gerçekleştiği bildirilmiştir. TEU başına ortalama 1000 dolarlık navlun ortalaması
dikkate alındığında, toplam kaybedilen gelirin 1,7 milyar dolar kadar olduğu tahmin edilmektedir.
Dökme yük gemilerinin kira oranlarının da yük tipi, gemi tipi ve rotasına bağlı olarak yüzde 30 ile 40
arasında azaldığı belirtilmektedir. Bu düşüş kısmen Çin Yeni Yılı kapsamındaki tatillerden kaynaklansa
da, asıl neden Çin’deki koronavirüs salgınıdır. Çünkü fabrikalardaki üretimin durmasına bağlı olarak
daha az hammaddeye ihtiyaç duyulduğu için, dökme yük gemilerine olan talep de düşmüştür.
Yukarıda anlattığımız denizcilik sektörünü etkileyen gelişmelerin nedeni şu ana kadar Çin’den
kaynaklanan arz kesintisi olarak dikkate alınabilir. Salgının artık pandemiye dönüşmesi küresel çapta
hem arz hem de talep kesintisine neden olmaktadır. Bunun sonuçları ise çok daha büyük olacaktır.
Birçok ülkede üretim durmaya veya yavaşlamaya başlamış, mağazalar, restoranlar, sinema ve
tiyatrolar kapatılmış, bazı alanlar karantina altına alınmıştır. Resmi tatil, idari izin, evden çalışma gibi
insanların hareketlerini ve etkileşimini kısıtlamayı amaçlayan keskin önlemler alınmıştır. Bütün

bunların gümrük kontrolü, yük elleçleme ve istifleme gibi operasyonlar üzerinde çok büyük etkileri
olacaktır. Bunlara yük akış ve hareketlerindeki diğer kesintiler de eklenince tedarik zincirinin son
derece yavaşlayacağı kesindir.
Dünyanın en büyük konteyner hat operatörleri bu küresel krizden nasıl etkilenecekleri konusunda net
bir bilgi veremeseler de, Sea-Intelligence firması konteyner taşımacılığı sektörünün 2020 yılında
toplam 17 milyon TEU'luk bir düşüş ile karşılaşabileceğini ve bunun da 17 milyar dolarlık bir gelir
kaybına neden olabileceğini tahmin etmektedir.
Ham petrol gemileri için oldukça yüksek seyreden navlun oranlarının da düşmesi beklenmektedir.
Özellikle Suudi Arabistan’ın petrol arzını aşırı derecede artıracağını belirtmesine ve petrol fiyatlarının
düşmeye başlamasına rağmen, koronavirüs pandemisi 2020 için küresel petrol talebini önemli ölçüde
düşürecektir. Petrol talebinin düşmesi navlun fiyatlarını düşürecek ve buna bağlı olarak da yeni inşa
edilmekte olan tanker gemilerinin teslimatlarının da yavaşlayacağı söylenebilir.
Kayıplar büyük olsa da, büyük denizcilik şirketleri krizden çıkmayı başaracaklardır. Bu kötü durumdan
asıl etkilenenler niş pazarlarda faaliyet gösteren küçük şirketler ve büyük hatlara bağlı çalışan feeder
operatörleri olacaktır. Benzer şekilde, liman ve terminaller de bu krizden oldukça etkileneceklerdir.
Bazı sektör uzmanları, liman ve terminallerin 2020 yılındaki elleçlemelerinde toplam 80 milyon
TEU'luk bir düşüş olacağını belirtmektedir.
Hükümetler her ne kadar çeşitli önlem ve yardım paketleri hazırlasalar da, denizcilik sektöründeki
birçok alanda işsizlik sorunu ortaya çıkacaktır. Bazı ülkelerdeki tersane sektörü de bu pandemiden
olumsuz etkilenecektir. Örneğin Türkiye’deki tersanelerde birçok işçinin işlerini kaybetme riski ortaya
çıkmıştır.
Koronavirüs pandemisine bağlı olarak tedarik zincirinde ve denizyolu taşımacılığında ortaya çıkan
sorunların insanların fiziksel etkileşimine bağlı operasyonlar nedeniyle gerçekleştiği söylenebilir.
Dolayısıyla, Endüstri 4.0 veya dijitalleşme fenomeninin denizcilik sektöründeki uygulamalarının önemi
bir kez daha ortaya çıkmaktadır. İnsansız gemilerin kullanımına hala başlanmasa da, Avrupa’nın
Rotterdam, Anvers ve Hamburg gibi büyük limanlarında birçok operasyon fiziksel insan emeği
olmadan gerçekleşmektedir. Yine de, insansız vinç ve treylerlerin kullanılması, otomatik kapı
operasyonları, dijital gümrük işlemlerine rağmen az da olsa fiziksel insan etkileşimi gerektiren
aktiviteler mevcuttur. Bu yüzden, önümüzdeki dönemlerde denizcilik sektöründe, insanların
operasyonlara fiziksel müdahalesini minimize etmeye veya sıfırlamaya yönelik girişimlerin ve
dijitalleşme eğiliminin daha da hızlanacağı söylenebilir.
Sonuç olarak, tedarik zincirlerinin tekrar sorunsuz işleyebilmesi aylar sürecek gibi gözükmektedir. Arz
ve talep kesintilerine bağlı olarak, yük akışında hem azalma hem de yavaşlamalar olacaktır. Bütün
bunlar, denizcilik sektöründe hem olumsuzluğa hem de belirsizliğe neden olmaktadır. Olumlu veya
olumsuz önümüzdeki birkaç ay içinde daha net bir tablo ortaya çıkacaktır. Bu durumu bir sonraki
yazımızda irdeleyeceğiz.
Kaynaklar:
Akan, E., Genel ve Özel Viroloji, Saray Medikal Yayıncılık, İzmir, 1994.
Gençer, M., Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı, Yüze yüze görüşme, 20 Mart 2020.
http://www.ekonomiyontem.com.tr/yazarlar/prof-dr-avni-zafer-acar/tedarik-zinciriniz-corona-
testinden-gecebilecek-kadar-dayanikli-mi/62/
https://www.joc.com/maritime-news/no-empties-europe-coronavirus-measures-
tighten_20200316.html
https://unctad.org/en/pages/newsdetails.aspx?OriginalVersionID=2296
https://unctad.org/en/pages/newsdetails.aspx?OriginalVersionID=2300
https://www.verkehrsrundschau.de/nachrichten/neues-coronavirus-belastet-internationale-
schifffahrt-2548472.html

https://www.welt.de/regionales/hamburg/article206150235/Reeder-in-Hamburg-Coronavirus-
bremst-Schifffahrt-aus.html
https://worldmaritimenews.com/archives/292863/bimco-tanker-shipping-to-face-two-different-
realities/
https://www.7deniz.net/haber-iste-de-gundem-koronavirus-33124.html?fbclid=IwAR0bCOaT5M-
R3dVdUoNdGhGq7Yyx5SlQbt4xy4l2d6vuV5zelmfbssO0Fz0