“Denizyolu Kuru Yük Taşımacılığında Bölgesel Navlun Endeksinin Belirlenmesine Yönelik Bir Otomatik Değerleme Modelinin Geliştirilmesi” başlıklı proje önerisi TÜBİTAK 3501 Kariyer Geliştirme Programı kapsamında destek almaya hak kazandı.



Yürütücülüğünü Ordu Üniversitesi Fatsa Deniz Bilimleri Fakültesi Denizcilik İşletmeleri Yönetimi Bölümü öğretim üyesi Cemile SOLAK FIŞKIN’ın üstlendiği, aynı fakültenin Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Dr.Öğr.Üyesi Remzi FIŞKIN ile Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Denizcilik İşletmeleri Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi Dr.Öğr.Üyesi Ersin Fırat AKGÜL ve Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Turgut Kıran Denizcilik Fakültesi Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği Öğretim Üyesi Doç.Dr. Erkan ÇAKIR’un araştırmacı olarak yer aldığı ve Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Fakültesi Bilgisayar Bilimleri Bölümü Öğretim Üyesi Prof.Dr. Efendi NASİBOĞLU’nun danışman olarak görev aldığı “Denizyolu Kuru Yük Taşımacılığında Bölgesel Navlun Endeksinin Belirlenmesine Yönelik Bir Otomatik Değerleme Modelinin Geliştirilmesi” başlıklı proje önerisi TÜBİTAK 3501 Kariyer Geliştirme Programı kapsamında destek almaya hak kazandı.

Bu çalışma ile, uluslararası navlun piyasaları ile Türkiye’nin de içinde bulunduğu bölgesel navlun piyasası arasındaki ilişkiler modellenerek, işlem temelli bölgesel bir endeks önerisi sunulması amaçlanmaktadır. Bu ilişkilerin tespiti için zaman serisi analizlerinden, işlem temelli bir endeks geliştirilmesi için de makine öğrenmesi algoritmalarından yararlanılacak.

Herhangi bir piyasadaki fiyat hareketlerinin şeffaflığı ve bilgi verimliliği açısından bir gösterge olarak öne çıkan endeksler, çeşitli türev araçlarına dayanak varlık olmanın yanı sıra işlem hacmi yüksek, homojen ve etkinliği yüksek piyasalara olan güvenin sürekliliğinde önemli bir yer tutuyor.

Arz talep dengesinin piyasa katılımcıları tarafından takip edilebilmesi için uluslararası ticari faaliyetlerin ve deniz ticaretinin mevcut durumunun analizinde kullanılan çok farklı göstergeler olsa da Baltık Kuru Yük Endeksi (BDI) küresel ölçekte önemli bir referans kaynağı olarak öne çıkıyor.

BDI, uluslararası endüstriyel piyasalardaki kuru yük talebine bağlı navlun oranlarını ve ekonomik aktiviteleri yansıtan bir gösterge niteliğinde. Ancak BDI’nın hesaplanmasında çeşitli soru işaretleri yer aldığına dair piyasa katılımcıları ve akademik çevrelerin eleştirileri bulunmaktadır. BDI uzman temelli bir endeks olup, brokerlerin sübjektif değerlendirmelerine bağlıdır ve manipüle edilme ihtimali söz konusu. (Adland vd., 2017)

BDI’nın capesize, panamax ve supramax gibi büyük tonajlı kuru dökme yük gemilerinin navlun kazançlarını gösterdiği, küçük tonajlı gemi trafiğinin yoğun olduğu bölgesel deniz taşımacılığında farklı dinamiklerin öne çıkabildiği dikkate alındığında bu tür dinamikleri içeren endekslere olan ihtiyaç her geçen gün artmaktadır.

Moen and Ullereng (2019) ,görüşlerine başvurdukları uzmanların %76’sının BDI endekslerinin hesaplamalarında bir değişime ya da yeni alternatiflerine ihtiyaç olduğunu belirtti.

Gu vd. (2020)  çalışmalarında BDI’nın belirli bir ülke için yerel düzeyde temsil gücüne sahip olmadığını vurguladı. Bu konuda çeşitli girişimler olsa da (örn. Shanghai Shipping Exchange, Tianjin Shipping Index, European Short Sea Index, Istanbul Freight Index) bu tür piyasaların yoğun şekilde gözlemlendiği, verilerin toplandığı ve analiz edildiği gelişmiş endekslere ihtiyaç bulunuyor. Ayrıca, denizyolu taşımacılığı sektöründeki dijitalleşme, otomasyon ve şeffaflaşma trendi göz önüne alındığında yeni endeks çalışmalarına olan ihtiyaç ortaya çıkıyor.

Bu proje önerisinde, uluslararası navlun endeksleri ile bölgesel navlun endekslerinin birbiriyle olan ilişkisinin yanı sıra, gemi geri dönüşüm fiyatları, yakıt fiyatları, döviz kurları, borsa endeksleri, yükleme/tahliye limanları, yük tipi, yük miktarı ve gemi-spesifik özellikler gibi navlun hareketinde önemli etkisi olan faktörlerin dikkate alındığı işlem temelli bir endeks geliştirilmesi hedefleniyor.

Kullanılacak veriler denizyolu kuru yük taşımacılığına özgü kısa dönemli dalgalanmalar (Kavussanos, 1996) , mevsimsellik, döngüsellik (Stopford, 2009)  ve heterojenlik (Adland vd., 2017) gibi özellikler barındırıyor. Bahsedilen karmaşık yapıdaki veriler ile modellerin dijitalleşme, otomasyon ve şeffaflaşma trendini de dikkate alarak geliştirilecek olması, bu çalışmanın denizcilik literatürüne katkı sağlamasına ve özellikle bölgede faaliyet gösteren gemi işletmelerinin navlun oranlarını daha yüksek doğruluk oranları ile takip etmesine yardımcı olması bekleniyor.

TÜRK DENİZ MEDYA