İşçi ile işveren arasında kurulacak olan hizmet akdinin belirsiz süreli olması sözleşmenin ilanihaye devam edeceği anlamına gelmemektedir. İş ilişkisini düzenleyen kanunlar da bu öngörüye uygun tanzim olunmuşlardır. Hizmet akdinin kolayca bozulmasını engellemek gayesiyle taraflara birtakım yükümlülükler kanunlarca tanımlanmıştır. Bununla beraber akitleşme “Katolik Nikahı” gibi değerlendirilmemiş gerektiğinde sona erebilmesi mümkün kılınmıştır. 

Hizmet akdini sona erdirmek isteyen taraf, bu iradesini karşı tarafa yazılı şekilde ve çalışma süresinin gerektirdiği önele bağlı olarak açıklıkla bildirmelidir(1). İş sözleşmesinin kanunda belirlenen fesih sürelerine uymadan sonlandırılması akdi sonlandıran tarafı ihbar tazminatı ödeme yükümlüsü kılar.  

İhbar tazminatının tutarı tıpkı kıdem tazminatında olduğu gibi işçinin ücretine ilave olarak işçiye sağlanmış olan para, para ile ölçülmesi mümkün olan sözleşmeden ve kanundan doğan menfaatlerin toplamı göz önünde bulundurularak hesaplanır. Öte yandan ihbar tazminatından yapılan vergisel kesintiler kıdem tazminatına göre farklılık arz etmektedir. Türk Uluslararası Gemi Sicili’ne (TUGS) kayıtlı gemilerde çalışan personele işverenlerince ödenmesi zorunlu ihbar tazminatından yapılacak vergisel kesintilere mercek tutmaya çalışacağımız bu yazı vesilesiyle tüm KOSDER camiasına selam ve muhabbetlerimi arz ediyorum. 

İhbar Süresi ve Tutarı Nasıl Hesaplanır? 

4857 Sayılı İş Kanunu Süreli Fesih başlıklı 17.maddesine göre;  

İş sözleşmeleri;  

a) İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,  

b) İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,  

c) İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,  

d) İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra, feshedilmiş sayılır.  

Asgari olan bu süreler sözleşme ile artırılabilir. Bildirim şartına uymayan tarafın, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemesi zorunlu olup; işveren, bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle de iş sözleşmesini feshedebilir (2). Ödenecek tazminattan yapılacak yasal kesintilerin doğru olarak tespiti işveren açısından hayatidir. 

İhbar Tazminatından Yapılacak Kesintiler 

5510 Sayılı Kanun ihbar tazminatının sigortalıların prime esas kazançlarından müstesna tutulacağı hükmüne haizdir (2). Bu nedenle ihbar tazminatından sigorta prim kesintisi yapılmamaktadır. 193 sayılı Kanun’da ise ihbar tazminatı ücret gibi değerlendirilmiş ve gelir vergisinin konusu olarak sayılmıştır (2). 488 sayılı Kanun’a göre de ihbar tazminatından damga vergisi kesintisi yapılması zorunludur (3). Genel uygulamada ihbar tazminatı ödemesinden gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi yapılmaktadır. Yazımızda ele aldığımız Türk Uluslararası Gemi Sicili’ne kayıtlı gemilerde çalışan personeller için ise konu farklılık arz etmektedir. 

TUGS’a Kayıtlı Gemilerde Ve Yatlarda Çalışan Personel İçin Farklılıklar 

Türk Uluslararası Gemi Sicili’nde kayıtlı gemilerde ve yatlarda çalışan personele ödenen ücretler gelir vergisi ve fonlardan müstesnadır (4). Buradan hareketle kaptan, makinacı, tayfa, miço vesair adlar altında çalışan personele ödenen ücretler gelir vergisine tabi olmayacaktır. Fakat gemi işletmeciliği yapan firmanın gemide çalışan personeli dışındaki diğer çalışanlara yapılan ücret ödemeleri ise istisnaya tabi değildir(5). Bu bilgiye ek olarak Türk Uluslararası Gemi Sicili’ne kayıtlı gemilerde çalışan personele ödenen ücretlerin damga vergisinden istisna olacağına dair herhangi bir hüküm de gerek 4490 Sayılı Kanun’da gerekse 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nda yer almamaktadır.  

Yukarıda özet şeklinde verilmeye çalışılan bilgiler ışığında, ihbar tazminatları ücret niteliği taşımaktadır. Türk Uluslararası Gemi Sicili’nde kayıtlı gemilerde çalışan personele ödenen ücretlerin gelir vergisi ve fonlardan istisna edilmesi nedeniyle Türk Uluslararası Gemi Sicili’ne kayıtlı gemilerde çalışan personele ödenen ihbar tazminatının gelir vergisinden istisna edilmesi gerekmektedir (6). Yine yazıda belirtildiği gibi ihbar tazminatlarından sigorta prim kesintisi yapılmamaktadır. Şu halde vergi ve sosyal güvenlik boyutuyla Türk Uluslararası Gemi Sicili’nde kayıtlı gemilerde çalışan personele ödenecek ihbar tazminatlarından yapılacak yegane kesinti damga vergisi kesintisi olacaktır.