ABD’nin Avrupalı müttefikleriyle Rusya’dan petrol ithalatını durmayı görüştüklerine dair söylemi ile enerji fiyatları yeni haftaya sert bir yükselişle başlarken, Rusya’da üretilen diğer emtialara da ambargo geleceği kaygısı hammadde piyasasındaki rallinin çapını genişletiyor. Hammadde fiyatları geçtiğimiz hafta, 1974’teki petrol krizinden bu yana en büyük haftalık yükselişini gösterdi. Endüstriyel metallerden tahıllara ve kömüre kadar tüm varlıkların fiyatı rekor seviyeye çıktı. Tüccarlar, bankalar ve armatörlerin ödemeleri güvence altına almanın zorluğu nedeniyle Rusya ile iş yapmaktan giderek uzaklaşması nedeniyle fiyatların yukarı yönlü hareketini sürdüreceği tahminleri yapılıyor. Küresel emtia fiyatlarını izleyen S&P GSCI endeksi mart ayının ilk haftasında yüzde 20 yükseldi. Londra Metal Borsası (LME) Endeksi aynı dönem içinde yüzde 10 yükseldi. Petrol fiyatlarının alıp başını gitmesi, üretiminde yoğun enerji gereken metal piyasalarını alabora etti. Üretimde düşüş beklentisi, Karadeniz kaynaklı sevkiyatların durma noktasına gelmesi ve panik alımlar da eklenince stokları dibe vurdu, depolar boşaldı.

BAKIRDA PANİK MODU FİYATI REKORA ÇIKARDI

Tedarik zincirinin daha fazla bozulması korkusuyla birçok ülke stok oluşturmaya çalışırken, bakır fiyatı tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı. Tedarik korkuları; işgalin küresel büyüme üzerindeki uzun vadeli etkisi, gelişmiş ülkelerde artan faiz oranları ve Çin'de yavaşlayan ekonomiye ilişkin endişeleri gölgede bıraktı. Mayıs vadeli bakır, New York'ta pound başına 5 dolar yani 11 bin doların üzerine çıktı. Kırmızı metalin fiyatı 1 ayda yüzde 10'dan fazla yükseldi. LME'ye kayıtlı depolardaki bakır stokları 69.825 ton ile 2005'ten bu yana en düşük seviyede. T-Commodity danışmanlarından Gianclaudio Torlizzi, "Piyasa arz açısından panik modunda" dedi ve Ukrayna'da çatışmalar sürerken fiyatların yükselmeye devam edeceğini ekledi. Rusya, dünya bakırının yaklaşık yüzde 3,5'ini ürettiğinden önemli bir bakır oyuncusu değil. Yine de savaş arz endişesi yaratıyor. Öte yandan en büyük üreticilerden Şili de üretimin aylık bazda yavaşlaması endişelerin üzerine benzin döktü. ING analisti Wenyu Yao, enerji fiyatlarının tavan yapmasının, Avrupa'daki üretim riskini artırmasının ralli için katalizör olduğunu söylüyor.

ALÜMİNYUMUN TONU 4.000 DOLARA GİDİYOR

Alüminyum vadeli işlemleri, Rus arzındaki kesintilerin zaten düşük olan stoklara eklenmesiyle 3.800 doların üzerine tırmanarak rekor kırdı. Dünyanın en büyük üç konteyner hattı, İsviçre merkezli MSC, Danimarka'dan Maersk ve Fransa'dan CMA CGM, Ukrayna'yı işgal etmesinin ardından Rusya'ya ve Rusya'dan kargo gönderilerini askıya aldı. Hareketler, Singapur merkezli Ocean Network Express ve Almanya'dan Hapag Lloyd tarafından alınan benzer kararları takip ediyor. Rusya'nın alüminyum üretimi, dünya arzının yüzde 6'sını karşılıyor ve doğal gaz, Avrupa'daki enerjiye aç alüminyum izabe tesisleri için elektrik üretiminde yoğun bir şekilde kullanılıyor. Alüminyum fiyatları, LME depo stoklarının 809.750 ton olduğunu gösteren en son verilere karşın talep artışının etkisiyle yükselişini sürdürüyor.

ÇİNKODA GÖRÜLMEMİŞ RALLİ

Çinko fiyatları 2007'den bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. Çeliği kaplamak ve korumak için kullanılan çinko fiyatları LME’de bir hafta içinde yüzde 14 yükselerek 4.250 doları test etti. Çinko stokları Temmuz 2020’den bu yana en düşük seviyede. İşlemciler, Rusya'nın metal ihracatına yönelik riskin ötesinde, artan enerji fiyatlarının Avrupa'daki çinko tesisleri üzerindeki olumsuz etkisinin bölgede akut arz kısıntısına sebep olacağını söylüyor. CRU Group'ta temel metal araştırma başkanı Eoin Dinsmore, "Çinkoda düşük arz fiyatlanıyor ve piyasalar üretim sıkıntısının yol açabileceği sorunlara daha yeni uyanıyor” diyor. Yükselen enerji maliyetleri, izabe tesislerinin kapanmasına yönelik tehditleri artırdıkça çinko yükseliyor.

Nikel piyasasında şok fiyat 100 bin doları geçti

Nikelin fiyatı Doğu Avrupa'daki tansiyonun soğuma belirtisi göstermemesi ve Rusya'ya karşı artan yaptırımların tedarikte aksama endişelerini körüklemesi nedeniyle tarihinde ilk kez 100.000 dolar/ ton seviyesini geçerek 3 günde 3 katından fazla arttı. Londra Metal Borsası'nda (LME) üç ay vadeli nikel dün seans başında 101.365 dolar/tona çıktı. Nikel haftaya 30 bin dolar civarından başlamıştı. Fiyatlar dün öğleden sonra 80 bin ton seviyesine geriledi. Ancak fiyatlar bir yıl öncesine göre %240 yukarıda. Son 1 yıllık artış ise yüzde 400. Sert fiyat artışının kısa pozisyonlu müşterilerin işlemlerden çıkmasıyla yaşandığı belirtiliyor. Rusya'dan gelen arz kesintileri endişeleri üzerine fiyatlardaki büyük hareketlilik nedeniyle birçok yatırımcı pozisyon kapatmak zorunda kaldı. Rusya önemli bir nikel tedarikçisi ve arz tehdidi, küresel stokların zaten düşük olduğu ve daha da düştüğü bir zamanda ortaya çıkıyor. LME verilerine göre, borsada serbestçe kullanılabilen nikel stokları 36 bin ton ile dip yapmış durumda. Analistler Rusya'ya karşı yaptırımların hızla uygulamaya sokulması, Moskova'yı küresel ticaretten uzaklaştırma çabalarının ve Rus petrol ithalatını yasaklama girişimlerinin endişeleri artırdığını belirtti. Öte yandan lojistik kesintiler de emtia piyasalarını altüst etti.

Petrol ‘daha da yükselecek’ uyarısı

İşgalin yol açabileceği küresel ekonomik şok endişeleriyle petrol ve doğal gaz fiyatları rekor seviyelere yakın hareket ediyor. Rusya petrolünün ithaline yasak tehdidiyle Brent petrolün varili bu hafta 139 dolara, ABD tipi ham petrol 130 dolara kadar yükseldi. Fiyatlar sonrasında 130 doların altına çekilmekle birlikte rekora yakın. Uluslararası Enerji Ajansı’nın (UEA) dünyada petrol arzında önemli bir açık olduğunu belirterek fiyatların daha da yükselebileceği uyarısında bulundu.

Avrupa'da gaz fiyatları fırladı

Bu arada Avrupa'da gösterge doğalgaz vadelileri fiyatları Rusya tarafından gelen tehdidin etkisiyle yüzde 30 artış kaydetti. Hafta başında ABD'nin Rusya'ya yönelik petrol ambargosu planlarıyla rekor seviyelere yükselen doğalgaz vadelileri, bu sefer Rusya'dan gelen Kuzey Akım 1’deki akışı kesme tehdidi ile yükseldi. Avrupa'da gösterge olarak kabul edilen Hollanda TTF 1 ay vadeli doğalgaz fiyatları yüzde 30'a varan yükselişle megavat/saat başına 270 euroya tırmandı.

Kömür 1 ayda %77 1 yılda %377 yükseldi

Newcastle kömür vadeli işlemleri, Ukrayna'daki ihtilafın ortasında ton başına 430 dolar ile yeni bir rekor seviyeye ulaştı. Avrupa limanlarına erişimin kısıtlanması gibi Rusya'ya yönelik son yaptırımlar, Asya ve Avrupa'daki kamu hizmetlerinin Avustralya gibi alternatif tedarikçiler bulma telaşını tetikledi. Savaş, küresel bir enerji krizi yarattı ve kesintilerden sonra zaten zor dengelenen piyasada kömür arzına ilişkin endişeleri artırdı. Kontrat,son 1 ayda yüzde 77, 2022'nin başından bu yana yüzde 100'den fazla arttı. 1 yıllık yükseliş ise yüzde 377 civarında.

Rusya ve Ukrayna'nın üretimdeki ağırlığı nedeniyle buğday emtia piyasalarında önü kesilemeyen yükseliş yaşayan ürünlerden biri oldu. Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısının buğday ticaretini durma noktasına getirmesiyle buğday fiyatları Chicago Ticaret Borsasında geçen hafta yüzde 40,6 artmasının ardından bu hafta da artış sürüyor. Fiyatlar dün kile başına 13 dolara dayandı. Paris'te öğütülen buğday, ton başına 400 Euro'ya (438 dolar) ulaştı. CBOT’da 14 yılın en yüksek seviyesinde hareket eden buğday fiyatları yükselişin zaten yüksek seyreden küresel gıda fiyatlarını daha da olumsuz etkilemesi öngörülüyor. Fiyatlarda son 1 ay içindeki artış yüzde 60’ı geçti. Rusya küresel pazara yılda 44 milyon ton buğday tedarik ederken Ukrayna da dünya genelinde 17 milyon ton ile buğday tedarikinde 5. sırada yer alıyor. Arzın azalmasının yanında enerji maliyetlerinin artması da buğday fiyatlarını yükseltiyor. Dünyanın en büyük tarımsal ürün işleyici şirketlerinden olan Archer Daniels Midland ve tarım ürünleri ticareti şirketi Bunge gibi şirketlerin bölgedeki faaliyetlerine ara verdiğine dair haberler de buğdaya dair endişelerin daha fazla derinleşmesine neden oldu.

Mısırda zirve var, şeker petrolden destek alıyor

Tarım emtialarında buğdaydan sonra özellikle mısırda görülen fiyat hareketleri dikkati çekiyor. Mısır'ın fiyatı bu hafta Chicago Ticaret Borsasında 7.82 dolarla Eylül 2012'den bu yana en yüksek seviyeyi gördü. Mısır fiyatları aylık bazda yüzde 23 yükselmiş durumda.

Soya fasulyesinde aylık yüzde 8 artışla 17 doların üzerine çıkıldı. New York Ticaret Borsasında işlem gören şekerde de son 1 ayda yüzde 7 artış görüldü. Şeker 20 dolar/pound seviyesine akın. Petrol fiyatlarının yüksek seyretmesi, şeker fiyatlarını olumlu etkiliyor. Şeker kamışı, etanol üretimi içim kullanılan hammaddelerden biri Petrol fiyatlarındaki değişim, üreticilerin şeker veya etanol üretimini tercih etmesine neden oluyor. Küresel olarak konteyner talebinin yüksek olması nedeniyle, yüklemelerde gecikme yaşanıyor. Bu da arz endişelerini artırıyor.

Kaynak: Dünya Gazetesi