Denizcilik şirketlerinin zaman verimliliği ve maliyet tasarrufu ile uluslararası düzeyde paylarını artırmak için nitelikli insan kaynağının geliştirilmesine ve istihdam edilmesine katkıda bulunmaları büyük önem taşımaktadır.

İşletmelerin bakış açısını tamamen değiştiren bir araç, her alanda olduğu gibi denizcilik şirketlerinin daha da büyümesinin önünü açan bir kelime “BÜYÜK VERİ”.

Teknolojinin hızla ilerlemesi, farklı türlerde (metin, ses, video vb.) büyük miktarda verinin üretilmesine yol açıyor. Ancak bu verilere ne kadar güvenebileceğimiz ve doğruluğunun ne ölçüde olduğu konusu, sürekli olarak tartışma konusu oluyor.

Günümüzde büyük veri adeta bir sermaye haline gelmiş durumda. Teknolojik gelişmeler, büyük veriyi daha uygun maliyetlerle daha erişilebilir hale getiriyor. Bu durum, verimliliği artırarak yeni ürünlerin gelişimine imkân tanıyıp iş dünyasında büyük bir etki oluşturuyor. Nitelikli insan kaynağına sahip kurumlar doğru soruları sorarak, bilinçli varsayımlarda bulunarak ve süreçleri ve kararları daha isabetli yürütebilmektedirler.

Her alanda büyüyen veri tabii ki denizcilik alanında da büyümeye devam ediyor. Peki, daha ne kadar büyüyecek? Ne dersiniz? Siz büyük verinin neresindesiniz? Birileri sizin verileri kullanıyor, ya siz başkalarının verilerini okuyabiliyor musunuz?

2007 yılında verdiğim bir seminer sunumuna;
https://web.itu.edu.tr/toros/uygulamalar/veri_madenciligine_giris.pps adresinden ulaşabilirsiniz. Sektörün küreselleşmesiyle malların taşınmasına ve ilgili lojistik desteğe olan talep katlanarak artmaya devam etmektedir. Büyük ölçekte en karlı teslimat süreçlerine sahip olmak için zamanı ve karlılığı en üst düzeye çıkarma ihtiyacı bulunmaktadır. Gelişmiş veri işleme teknikleriyle malların teslimatı kolaylaşmaktadır. İyileştirilmiş taşımacılık hizmetleri uluslararası ticaret hacmini arttırmaktadır.

Verileri inceleyerek anlamak için kullanılan yazılımlar da hızla gelişiyor. Bu gelişmeler, kurumların daha doğru, derinlemesine ve daha hızlı inceleme yapabilmelerine imkân sağlıyor. Böylece bilgiye dayalı karar alma süreçleri daha etkin bir hale geliyor. Örneğin İTÜ MTAL’de öğrenciler https://www.itumtal.com/belgeler/veri adresinde yer alan veri inceleme kodları ile erken yaşlarda veriyi inceleme fırsatı elde etmektedirler.

Büyük veri kavramı veri dünyasının temellerinin atıldığı 1960'lara kadar gider. Teknolojik gelişime paralel olarak gelişir. 2005’lerde Facebook, YouTube gibi çevrimiçi platformlar aracılığıyla üretilen verilerin miktarının ne kadar büyük olduğu fark edilmeye başlandı. Hadoop, büyük veri kümelerini depolamak ve analiz etmek için açık kaynaklı bir çerçeve olarak ortaya çıktı. NoSQL veri tabanları yaygınlaştı. Hadoop ve Spark gibi yazılımlar, büyük verilerin büyümesinde önemli rol oynadı. Depolama maliyetleri hızla düştü. Çözümler çoğaldı. Büyük veri hacmi hızla artmaya devam ediyor. Hepimiz zaman ve mekân ölçeğinde sürekli veri üretiyoruz.

Teknoloji cihazlarının birbirleri ile haberleşmesi, veri üretiminin sadece insanlarla sınırlı olmadığı bir döneme girmemize yol açtı. Nesnelerin İnterneti'nin (IoT) yükselişiyle, internete bağlı daha fazla cihaz ve nesne, müşteri alışkanlıkları ile ürün performansı hakkında veri toplamak için bir araya geldi. Makine öğrenimi gibi teknolojilerin ortaya çıkışıyla, veri üretimi daha da arttı.

Büyük veri, uzun bir yol kat etmiş olsa da, asıl faydaları henüz yeni başlıyor. Bulut bilişim, büyük veri potansiyelini daha da genişletti. Bulut teknolojisi, geliştiricilere geçici kümeler üzerinde veri test etme esnekliği sunarak gerçek anlamda ölçeklenebilir bir yapı sunuyor. Ayrıca, büyük miktardaki verilerin hızlı ve kapsamlı analitik görüntüleme yetenekleriyle grafik veri tabanları da giderek daha fazla önem kazanıyor. Bu sayede analizler daha hızlı ve detaylı bir şekilde gerçekleştirilebiliyor.

Veri kümeleri, veri işleme yazılımları, verileri çözümlendirerek anlamlı bilgiler çıkarılmasını sağlıyor.

Veriyi okuyabilenler;

·Müşteri davranışları, pazar eğilimleri ve iş süreçleri hakkında daha bilinçli ve veri odaklı kararlar alabilirler.
·E-ticaret, pazarlama ve dijital medya alanlarında etkin olabilirler.
·Müşterilerin ihtiyaçlarını daha iyi anlayabilirler, böylelikle hizmet kalitelerini arttırabilirler.
·Veriyi analiz ederek tahminlerde bulunabilir, otomasyon sağlayabilir ve karmaşık görevleri gerçekleştirebilirler.
·Sorunların teşhisi kolaylaşacağından çözüm süreçlerini hızlandırabilirler.
·Paydaşların görüşlerini ve davranışlarını daha anlayabilirler.
·Kişisel ve hassas bilgilerin korunması, yasal düzenlemeler daha kolaylaştırılabilir.
·Çevresel sorunların çözümü, iklim değişikliği, enerji verimliliği ve doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı gibi konularda daha başarılı olabilirler.
·Paydaş başarılarını izlemek, ürün geliştirmek ve müşteri ihtiyaçlarına odaklanmak kolaylaşır.
·Veri, bilgi çağının anahtarı olması sebebiyle, verinin ahlaki ve güvenli bir şekilde kullanılması kolaylaşır.
·Özel yazılım ve algoritmaların yardımıyla büyük veri kümeleri içindeki kalıpları, eğilimleri, ilişkileri, faydalı bilgileri keşfetmeleri kolaylaşır.

Veri denizcilik sektöründe IoT, sensörler, uydu, radar sistemleri gibi kaynaklardan üretilir, güncellenir. Yapay zekâ gibi yöntemler ile incelenerek denizcilik sektöründe gemi operasyonları, liman operasyonları, emniyet ve güvenlik, çevresel izleme, tedarik zinciri yönetimi ve daha fazlasında kullanılır. Veri, güvenliği artırır ve sürdürülebilirliği teşvik eder. Üç tarafı denizler ile çevrili ülkemiz sahip olduğu genç insan kaynağı ile veriyi kullanarak denizcilik sektöründe dijital dönüşümü hızlandıracaktır.

Zaman ve mekân ölçeğinde arz ve talepler, gemi kayıplarının sebepleri, konteyner kayıpları, sevkiyatla ilgili kurum içi veya dışı veriler toplanıyor. Büyük veriler, gelecekte maliyetli sorunları tahmin etmek ve önlemek için kararlar almak ve daha güvenilir kargo teslimat seçenekleri oluşturmak için kullanılabiliyor. Geminin ömrü boyunca toplanan ve analiz edilen veriler, gemi tasarımında gelecekteki iyileştirmelere yardımcı olmaktadır.

Ülkemiz hava, kara ve deniz taşımacılığında ve en önemlisi potansiyel insan kaynağı konusunda çok şanslı durumda. Farklı kaynaktan gelen verilerin incelenmesiyle enerji yönetimi, yakıt verimliliği, emisyon kontrolü, gemi bileşenlerinin sağlığının izlenmesi ve rota iyileştirilmesi yoluyla veriyi fırsata dönüştürmek ise bizlerin elinde. Fırsatlar için öncelikle veri okuryazarı olmamız gerekiyor.

Prof. Dr. Hüseyin Toros / İstanbul Teknik Üniversitesi Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi ve İTÜ MTAL Müdürü