Bilim ve teknolojinin sürekli olarak gelişmesi daha çeşitli alanlarda kullanımının artmasına yol açıyor. Nesnelerin İnterneti ve yapay zekâ gibi teknolojilerin hızlı büyümesi, insanların çalışma ve iş yapma şekillerinde tamamen değişikliklere yol açabiliyor. Bu teknolojik gelişmeler ve dijitalleşme, insanlığın refahı için gerekli olan verimlilik ve sürdürülebilirlikle ilgili zorlukların ele alınmasında çok önemli bir rol oynuyor. Dijital gelişmelerin yaygın olarak benimsenmesi ve kullanılması, dijital teknolojinin şekillendirilmesine katkıda bulunabilecek vasıflı bireylerin yetiştirilmesinde mesleki eğitimin önemini daha belirgin hale getiriyor. Dijitalleşmenin geleceğine öncülük edecek olanların, bu gelişimin ön saflarında yer alacak olanlar olacağı bekleniyor.

Sayısallaştırma (dijitalleştirme), analog bilginin dijital (sayısal, sıfır-bir, var-yok) forma dönüştürülmesini sağlar. Sürekli akan analog sinyaller dijital forma dönüştürülebilir. Bilgi, cihazlar tarafından doğrudan ikiliye dönüştürülebilir. Dijital veriler, bir ses veya görüntünün optik olarak taranmış, manyetik bant veya disk gibi bir kayıt ortamında depolanması ve dijital bir düzene dönüştürülmesiyle dijitalleştirilebilir. Matematik devreye girer. Veri adreslenebilir hale gelir. Dijitalleşme, verilerin daha kolay depolanmasını, işlenmesini ve ele alınmasını sağlar. Dijitalleştirme, iş akışlarını ve süreçleri daha kolay ve verimli hale getirir.

Dijitalleşme ve Küresel Rekabet

Dijital dönüşümle veriler daha değerli bir varlığa dönüşüyor. Büyük veri ve makine öğrenimindeki (yapay zekâ) gelişmeler, kuruluşların iş modellerini, üretim ve dağıtım yöntemlerini geliştirmelerine yardımcı oluyor. Hizmet kalitesi artan ve maliyetleri düşen kurumlar, yeni ve hedef odaklı kanallarla tüketicilere önemli faydalar sunuyor. Gelişen iletişim teknolojileri, nesnelerin birbirleriyle iletişim kurabilmesi, verilerin artması ve verilere hâkim olunması veriye dayalı kararların daha doğru olmasını sağlıyor. Veriye dayalı girişimcilik faaliyetleri şirketlerin uluslararası zincir ağlarını artırmalarına yardımcı oluyor. Sürdürülebilir rekabet de gücü sosyal, ekonomik ve çevresel kalkınmayı destekler. Günümüzün küresel rekabet dünyasında işletmelerin güncel kalabilmesi ve gelişebilmesi için dijitalleşme önemlidir. Her alanda katlanarak artan veriler, verimliliğin artmasına ve maliyetlerin azalmasına katkıda bulunuyor. Kurum ve kuruluşların süreçlerini optimize etmelerini sağlayarak küresel pazar koşullarına uyum sağlamalarını kolaylaştırır. Dijitalleşme, artan rekabet koşullarında girişimciliği artırıyor. Şirketler için dijital dönüşüm aynı zamanda ekonomi olarak da algılanabilir. Dijitalleşme, dijital teknolojilerin kullanılması, insan sermayesinin daha verimli kullanılması ve ilgili entegre bağlantıların sağlanması yoluyla kurumlara fırsatlar sunmaktadır. Dijitalleşme kapsayıcı, rekabetçi ve sürdürülebilir ekonomik kalkınmaya yardımcı olur. Küresel ticaretin merkezinde yer alan denizcilik sektörünün rekabet ortamında dijital ekonominin oluşturacağı temel değişimleri sürekli takip etmesi kaçınılmazdır.

Dijitalleşmenin Geleceği

Toplumların geleceğinin şekillenmesinde inançları, dilleri, gelenek ve göreneklerinin yanı sıra teknoloji kullanımı ve üretimdeki yerleri etkilidir. Dijitalleşmenin hızlı ve verimli bir şekilde uygulanması gelecekte de etkili olmaya devam edecektir. Artan veri ve veri okuryazarlığı daha isabetli kararlar almamız, kaynakları daha verimli kullanmamız ve geleceğe umutla bakmamız anlamına geliyor. Geleceğin neler getireceğini tahmin etmek çok zor olsa da, günümüz teknolojilerinden en iyi şekilde yararlanmak ilerlemenin yoludur. COVID-19 salgını sebebiyle e-ticaret, dijitalleşmenin hızlanmasına yol açtı. Şirketler, iletişim teknolojileri, robotlar vb. kullanarak hizmetlerini uzaktan sürdürmeye hızlı bir geçiş yaptı. Online mağazalarda ürün çeşitliliği, müşteri sayısı ve işlem hacmi arttı. E-ticaret ve lojistik hizmetleri sunan şirketlerin sayısı hızla artmaya devam ediyor. Şirketler küresel insan kaynaklarından yararlanmaya başladı. Bu gidişle Anadolu'da bir çoban ya da bir çiftçi boş zamanlarında küresel şirketlere çevrimiçi hizmet sunmaya başlayacak. Doğal olarak hayata devam eden insanlar, zaman ve mekândan bağımsız olarak becerilerini, yeteneklerini ve niteliklerini büyük şirketlerin hizmetine dönüştürmeye devam edecekler. Küresel insan kaynakları ağlarının daha da ön plana çıkması muhtemeldir. Dijital teknoloji, şirketlerin, verilerin çıkarılması, işlenmesi ve kullanılması yoluyla müşteri ihtiyaçlarını karşılamasını sağlayacaktır.

Dijitalleşme ve Eğitim

Dijital teknoloji insanların hayatını değiştiriyor. Her alanda olduğu gibi eğitimde de teknoloji, dijitalleşme ve veri önemli hale geldi. Özellikle 2010 sonrası doğanlar bilgisayar, akıllı telefon ve tablet gibi cihazlarla büyüyor. Tüm dünyada olduğu gibi Avrupa Eğitim Alanı da hızlı küresel değişimin olumsuz etkilerinden kaçınmak ve geleceğe daha iyi hazırlanabilmek için bir Dijital Eğitim Eylem Planı (2021-2027) hazırladı. Plan, Avrupa'da yüksek kaliteli, kapsayıcı ve erişilebilir dijital eğitim için ortak bir vizyon ortaya koyarak eğitim ve öğretimin uyumluluğunu desteklemeyi amaçlamaktadır. COVID-19 salgınının zorluklarını ve fırsatlarını ele almayı,eğitim ve öğretim camiası için fırsatlar sunmayı amaçlamaktadır. Plan, dijital eğitim konusunda Avrupa düzeyinde daha fazla işbirliğini içermektedir. AB'nin dijital stratejisi, bu dönüşümün insanlar ve işletmeler için işe yaramasını sağlamayı ve 2050 yılına kadar sıfır karbon hedefine ulaşılmasına yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Dijitalleşme, ekonomileri dönüştürmek, fırsatlar ve istihdam oluşturmak için elverişli bir ortam olarak görülüyor. AB'nin öncelikleri doğrultusunda, ekonomilerini ve toplumlarını daha sürdürülebilir, dirençli, yeşil ve dijital geçişlere hazırlıklı hale getirmeye çalışılıyor.

Teknolojinin yenilikçi yönünden uzun vadede daha fazla faydalanabilmek için eğitim aşaması son derece önemlidir. Dijitalleşme, eğitim ve araştırma hedeflerine ulaşmak ve dijital teknolojileri hayatın çeşitli alanlarında kullanmak için iyi bir fırsattır. Eğitim, dünyanın en büyük endüstrilerinden biri ve küresel ölçekte önemli bir sektör. Sahip olduğu insan kaynağı ve dijital dönüşüme geçiş hızı nedeniyle Türkiye, önümüzdeki yıllarda küresel paydan daha fazla yararlanmaya aday olarak görülüyor. Eğitim sektöründe büyük bir boşluk var ve eğitim sektörü girişimcileri bekliyor.

Denizcilikte Dijitalleşme

Nesnelerin interneti, yapay zekâ, otomasyon ve eğitim denizcilik sektöründe dijitalleşmenin sihirli sözcükleridir. Dijitalleşme mevcut süreçlerin iyileştirilmesi anlamına geliyor. Verimliliğin artırılması, insan hatalarının azaltılması ve güvenliğin artırılması anlamına geliyor. Bu sebeple denizcilik sektörü dijitalleşme sürecinden büyük ölçüde etkilenmektedir. Nesnelerin İnterneti (IoT) uygulamaları ile gemi ve limanlardaki sensör ve cihazlar, gelişmiş veri toplama, izleme ve inceleme yetenekleri anlamına geliyor. Gönderilerin gerçek zamanlı olarak takip edilmesi ve veriler sayesinde lojistik yönetimin iyileştirilmesi anlamına geliyor. Otonom gemiler ve deniz araçları, yapay zekâ (AI), uzaktan kumanda ve otomatik sistemler aracılığıyla yönetilebilen, daha az insan müdahalesi gerektiren sistemler anlamına geliyor. Denizcilik sektöründe bu, bulut tabanlı sistemler ve blok zinciri ile güvenli veri paylaşımı, gemi belgelerinin takibi, tedarik zinciri yönetimi ve konteyner takibi anlamına geliyor. Gemi rotalarının optimize edilmesi, enerji verimliliği ve hataların azaltılması anlamına geliyor. Robot teknolojileri, gemilerde daha az nitelikli insan kaynağına ihtiyaç duyulacağı anlamına geliyor. Veri tabanlı lojistik süreçler, e-ticaret platformları ve dijital pazar, gemiye yakıt ikmali ve malzeme tedariki gibi konularda verimlilik anlamına geliyor. Dijital ikiz, limanların ve gemilerin sanal bir kopyası anlamına geliyor. Sanallaştırmayla gerçek olanın gerçek zamanlı veri akışı ve sensörler aracılığıyla sürekli güncellenmesi ve gerçek işin sanal olarak test edilmesi imkân sağlanıyor.

Sonuç olarak denizcilik sektörünün küresel pastadan daha fazla pay alabilmesi için eğitim sistemini gözden geçirmesi gerekmektedir. Sektör eğitim çağına ayak uydurabilirse küresel oranı hızla artacaktır. Güvenli, verimli, sürdürülebilir operasyonları ve rekabet gücünü artırmak için dijital dönüşümlerini hızlandırmaları zorunlu görülüyor.

Dijital Dönüşüm İçin Neler Yapılabilir?

Dijital dönüşüm sürekli gelişen ve değişen süreçleri içermektedir. Değişime ve gelişime açık olmak, eğitime yatırım yaparak dijital dönüşümün kapısını aralayabilir. Dijital dönüşüm için yapabileceklerimizden bazıları;

İnsan Kaynakları: Her şey nitelikli insan kaynağıyla başlar. Doğuştan gelen yeteneklerin beceriye dönüştüğü bir eğitim sistemi. Eğitim aile hayatı, okul hayatı ve iş hayatı şeklinde devam eden bir süreçtir. Firmaların eğitim konusunda yapacakları küçük yatırımlar ve harcamalar gelecekte katma değeri yüksek bir hizmet olarak karşımıza çıkacaktır. Bu açık eller ve biraz sabır gerektirebilir.

Veri Kullanımı: Altyapının veri almaya hazır olması kaçınılmazdır. Veri kaynaklarına erişim ile başlayan, verileri inceleyebilen sistemler ile doğru kararların alınmasına kadar devam eden bir süreç bulunmaktadır.

Hayal et, hedefle, inan, çalış: Hayal etmek, hedeflemek, inanmak, çalışmak ve küresel eğilimi takip ederek strateji belirlemek gerekiyor. Dijital dönüşüm kurumsal stratejiyle eş zamanlı gerçekleştirilebilir.

Danışmanlık: Her konuda uzmanın bulunması mümkün olmayabilir. Bu nedenle konunun uzmanlarından destek yani danışmanlık almak büyük katkı sağlayacaktır.

Altyapı: Dijital dönüşüm için uygun teknolojik altyapı ve sistemlerin oluşturulması veya hizmet alınması önemlidir.

Değişime ve Dönüşüme Açık Olmak: Benim zamanımda dönemi kısmen kapandı. Ne kadar tecrübeli olursanız olun gelişen teknolojiler bazen tecrübemizi gölgede bırakabiliyor.

Müşteri Memnuniyeti: Her alanda olduğu gibi potansiyel müşterilerin ihtiyaçlarını da dikkate almak gerekir. Müşteri memnuniyeti alanında küresel ölçekte büyük yatırımlar yapılıyor. Dijitalleşme, potansiyel müşteri ihtiyaçlarının belirlenmesine önemli katkılar sağlıyor.

Dijital dönüşümle ilgili yapılabilecekler her birimizin hayal gücüne, bilgisine, sektördeki gelişmelere, teknolojik gelişmelere bağlı olarak değişebilir. Mümkünse sınırlamamak faydalı olacaktır. Çünkü dijitalleşmenin temeli gelişim ve değişime dayanmaktadır.

Prof. Dr. Hüseyin Toros

İstanbul Teknik Üniversitesi Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi ve İTÜ MTAL Müdürü