Gemilerin su altında kalan dümen, pervane gibi kısımlarında yapılması gereken tamir işlemlerini gerçekleştirebilmek için gemilerin yüzen havuzların içine alınarak "Takarya" adı verilen düzeneklerin üzerine oturtulması ile tamir edilmesi ve kuruya çıkarılması işlemine gemi havuzlamak denir. Gemiler havuza alındığında bakım-onarım işlemlerine vakit kaybetmeden başlanır. Armatör açısından zaman kaybı yaşanması hiçbir zaman istenmez keza armatör her gün için tersaneye büyük miktarda ücret ödemekte ve gemi bakım esnasında ticari bir faaliyette bulunamadığı için mali açıdan da olumsuz olarak etkilenmektedir.  

Tersanede yapılan başlıca bakım-onarım işlemleri aşağıdaki gibi sıralanabilir;  

a) Geminin kuru havuza/yüzer havuza alınması, 

b) Gemi yüzeyinin pas vb. maddelerden arındırılması için su ve kum raspası, temizleme, tatlı su ile yıkama, 

c) Astar ve boya vurulması işlemleri, 

d) Pervane, dümen sisteminin bakımı, 

e) Ana makine ve yardımcı makinelerde genel bakım işlemleri, 

f) Sac değişimi. 

Risklerin belirlenmesi 

Geminin bakım-onarım için havuza alınmadan önce mutlaka yapılması gereken önemli bazı kontroller vardır. Havuza alınmada, havuzda ve havuzdan çıkartma esnasında belirlenmesi gereken riskler ve dikkat edilmesi gereken konular aşağıdaki şekilde sıralanabilir;  

- Takaryaların geminin zayıf alanlarına denk gelmesi, 

- Gemi ana makinesinde yanlış takarya planından dolayı krank şaftında bel verme sapmaları, 

- Geminin römorkörler yardımı ile havuz içerisine çekilirken kontrolden çıkması, 

- Halatların gemiden havuza verilmesi veya havuzdan çıkarken alınması esnasında çalışanların güvenli alanların dışına çıkması, 

- Havuza alma işlemi esnasında gemi personelinin dikkatsizliği, 

- Havuza alma operasyonu sırasında gerek gemi personelinin gerekse havuz personelinin iletişimindeki bozukluk veya yetersizlik. 

Alınması gereken tedbirler 

- Öncelikle gemi havuzlama işleminden önce gemiden havuzlama planı alınmalı ve ona en uygun pozisyonda takaryalar dikkatlice ve özenle hazırlanmalı, 

- Havuz operasyonda görevli personelin gerekli eğitim ve yeterliliğe sahip kişilerden seçilmiş olmalı, 

- Havuzlama işlemindeki personel takım çalışmasına uygun kişilerden oluşturulmalı ve aralarında iyi iletişim sağlanmalı, 

- Havuza girmeden gemi ana makinesinden krank şaft sapma ölçüleri alınmalı. 

Tersane ve havuz periyodunda armatör firmasının yapması gereken işler 

- İstenilen tarihlere uygun tersaneleri belirlemek, 

- Tersanenin en iyi teklifini vermesini sağlamak, 

- Tersaneyle birlikte iş akış şeması oluşturup bakım-onarım sürecinin plana uygun yürütülmesini sağlamak.  

Tersanenin bakım onarım sürecinde yapması gerekenler 

- Tersane organizasyonun armatör gereksinimlerini karşılamasını sağlamak, 

- Tamir süresince iş takibi ve kontrolü yaparak süreci armatör yetkilisine günlük olarak raporlamak, 

- Ekstra işlerde tersane fiyat politikasında belirleyici olup müşteri memnuniyetini daim kılmak, 

- Tersane raporu hazırlayarak, tamir sürecinden memnun şekilde ayrılmalarını sağlamak.    

Gemi Bakım Onarım Maliyet Analizi   

Maliyet Tahmini  

Kullanılan gerçekçi veriler ile hesaplamalar yaparak, karşılaştırmalar ve tecrübelerimizin yardımı ile bir şeyin değerini belirlemeyi kısaca ‘tahmin etmek’ olarak tanımlayabiliriz 

Toplam maliyet, iş gücü ve malzeme değerlerini içermektedir ama toplam maliyet tahmininin her zaman en büyük payını iş gücü oluşturacaktır. Malzeme maliyetinin tahminini, gerekli malzeme listesi ve iş planı ortaya çıktıktan sonra yapmak çok zor olmayacaktır ama yine de sektörümüzün doğası gereği her zaman ekstra işlerin çıkabileceğini de unutmamak gerekiyor. 

Şirket yetkilileri elindeki verileri doğru değerlendirebilmesi için birçok çalışmayı gözden geçirmeli ve üzerinde incelemeler yapmalıdır. Tahmin yürüten kişi elindeki mesleki bilgilerini uygun metotlar ile işleyip tecrübelerine dayanarak en doğru tahmine ulaşacaktır. İyi bir analiz sunumu için elimizdeki bilgi ve verileri kısa zamanda organize etmeli, düzenlemesini müteakiben endeksledikten sonra tablo, şema ve grafikler haline getirebilmelidir. 

Gemi Bakım-Onarım fatura maliyet kalemleri  

Farklı ülke ve tersanelerde bakım-onarıma alınan gemilerde yapılan işlemler farklılık göstermekle beraber, büyük oranda ana başlıklar aynı olmaktadır. Genellikle bir geminin tersaneye ve havuza alınmasında maliyet kalemlerinden en büyük yüzdeyi raspa ve boya kalemleri tutmaktadır. Daha sonra tank, kargo alanı, yaşam mahalli, havuzlama, sac işçiliği ve ana makine bakım onarım kalemleri ile birlikte dümen bakım-onarım işlemleri gelmektedir. 

Gemi Bakım-Onarım maliyetini etkileyen faktörler 

Gemi bakm-onarım maliyetinin; geminin yaşına, o günkü petrol fiyatına, Baltık Kuru yük Endeksi’ne (BDI), bakım onarım tersanesinin bulunduğu ülkenin kişi başına düşen milli gelirine, ülkelerin tarifeli (liner) taşımacılık hatlarına yakınlığını belirten “Bağlanabilirlik” (Connectivity) özelliklerine bağlı olduğu kabul edilmiştir.  

Gemi yaşı; 

Geminin yaşı tutar üzerinde önemli bir etkendir. Gemi ne kadar yaşlı ise bakım-onarım sırasında yapılacak işlerin yükü ve fatura tutarı yükselmektedir. Gemi yaşı yükseldikçe fatura tutarının da yükselmesi beklenmektedir.  

Petrol fiyatı; 

Petrol bir enerji çeşidi olduğundan dolaylı olarak bakım onarım maliyetleri üzerinde bir etkisinin olduğu düşünülmektedir. Petrol fiyatı yükseldikçe bakım-onarım maliyetlerinin yükselmesi beklenmektedir.  

Baltık kuru yük endeksi (BDI); 

Baltık Kuru yük Endeksi birçok değişkene bağlıdır. Dünya ticaret hacmi yükseldikçe taşınan yük sayısı yükselmekte ve bu yükleri taşıyacak gemi arzında aynı miktarda bir artış olmadıkça navlunlar yükselmektedir. BDI’nın yüksek olması navlunların yüksek olduğu anlamına gelmektedir. Yük sahipleri yüklerini taşıtmak için yüksek navlun ödemektedirler. Gemi arzı bir süreç gerektirmektedir. Bu yüzden navlunlar yüksekken gemi arzı sağlayıp navlun düşürmek hemen mümkün olamamaktadır. Navlunlar zaman içinde bir döngü şeklinde hareket etmektedir. Armatörler navlunlar yüksekken gemilerini hiç boş kalmadan çalıştırmak isterler, zaman onlar için çok önemlidir. Navlunların yüksek olduğu dönemde gemisini bakım-onarıma gönderen bir armatörün önceliği en kısa sürede gemisini tersaneden teslim almaktır. Fatura maliyetinin önemi ikinci plandadır. Bu yüzden BDI yükseldikçe fatura tutarının yükselmesi beklenmektedir.  

Kişi başına düşen milli gelir; 

Bakım onarım tersanesinin bulunduğu ülkenin kişi başına düşen milli geliri, bakım onarım maliyeti üzerinde büyük bir etkendir. İşçilik maliyet kalemi bir tersanedeki en önemli kalemlerden bir tanesidir. Gelişmiş ülke tersanelerinde, tersane maliyetinin yüzde otuzlarına kadar olan işçilik maliyetleri az gelişmiş ülke tersanelerinde yüzde onlar mertebesindedir. Bakım-onarım tersanesinin bulunduğu ülkenin kişi başı milli geliri ne kadar yüksek ise bakım-onarım tutarının o derece yükselmesi beklenmektedir.  

Tarifeli taşımacılık hattına yakınlık; 

Tarifeli taşımacılık hatlarına çok yakın olan (konteyner taşımacılık hatlarına yakın) ülkeler için bu değer (Connectivity) yüksektir. Bu nedenle tarifeli taşımacılık hatları üzerinde olan ülkelerde gemi bakım-onarım ücretlerinin daha düşük olması beklenmektedir. 

Görüldüğü üzere bir geminin tersane ve havuz periyodu son derece önemli bir konu olup, iyi bir analiz ve planlama ile değerlendirilmediği sürece maliyetleri oldukça yükselten bir olgu haline dönüşecektir. Bu nedenle bu süreç, teknik departmanlar tarafından titizlik ile ele alınmalıdır.