Denizcilik sektörüne ‘hurda teşviki’ müjdesi geldi. 20 yaşın üstündeki yaşlı gemisini yenilemek isteyene teşvik verilecek. Ancak sektör yetkilileri, geminin maliyetinin yaklaşık yüzde 10’unu karşılayabilecek olan bu teşvikin, finansman ayağının yine boşta kaldığını dile getiriyor. Koster projesi de kanun çıkmasına rağmen finansal ayağı tamamlanamadığı için 10 yıldır hayata geçirilemiyor. Yetkililer "Çin’de 6 milyon dolara yaptıracağımız bir geminin, bu teşvikle bile Türkiye’de maliyeti 10 milyon doları buluyor. Finansman ayağı çözülmeden kimse bu yatırımı Türkiye’de yapmaz" diyor. Denizciler, 30 yaşın üzerinde 200’den fazla geminin yer aldığı Türk denizcilik filosunun yenilenebilmesi için maliyetleri düşürecek finansal desteklerin verilmesinin şart olduğunu vurguluyor.

Yılda sadece 5 gemi yararlanabilecek

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından hazırlanan ‘Hurdaya Ayrılan Türk Bayraklı Gemilerin Yerlerine Yeni Gemi İnşa Edilmesinin Teşvikine Dair Yönetmelik’ 28 Nisan (dün) tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Türk deniz ticaret filosunun yenilenmesi, kabatojda ve uluslararası sularda deniz çevresine zararsız, etkin, güvenli, sürdürülebilir bir taşımacılığın oluşturulabilmesini desteklemek üzere; ticari yük taşımacılığında kullanılan gemilerden hurdaya ayrılanların yerine yeni gemi inşa edenlere, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından teşvik verilecek.

Yeni gemi teşvikinden 20 yaş üzeri, Milli Gemi Sicili veya Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı, 1.000 GT ila 5.000 GT arası, sıvı dökme yük, katı dökme yük, konteyner, genel yük (karışık yük) ve özel amaçlı gemiler sınıfındaki ticari yük taşımacılığında kullanılan gemiler için yararlanılabilecek. Hurda teşvikinden her yıl en fazla 5 gemi yararlanabilecek. En yaşlı gemiler öncelikli olacak. Teşvik tutarı, geminin boş ağırlığı ile güncel hurda fiyatının çarpılmasıyla hesaplanacak.

‘Türk Bayrağı’ şartı yok

Teşvik, Türk sahipli olup yabancı bayrakta olan gemileri de kapsıyor. Ancak hurdaya ayrılacak geminin başvuru tarihi itibarıyla son altı ay yararlanıcının mülkiyetinde olması şartı bulunuyor. Yönetmelik yayınlandıktan sonra Milli Gemi Sicili veya Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıt olan gemiler için 6 ay sonra teşvikten yararlanabilecek. Yeni inşa edilecek gemi, 1.000 GT veya üzerinde ve sıvı dökme yük, katı dökme yük, konteyner, genel yük (karışık yük) veya özel amaçlı gemiler sınıfındaki ticari yük taşımacılığında kullanılan gemi cinslerinden olacak.

Teşvik Uygunluk Belgesi düzenlendiği tarihten itibaren en geç üç yıl içerisinde yapımı tamamlanma zorunluluğu bulunan gemiler, klas kuruluşu gözetiminde inşa edilecek.

Yüzde 50 yerli katkı oranı

Teşvikten yararlanacak geminin işçilik dahil yerli katkı oranı en az yüzde 50 olacak ve Milli Gemi Siciline veya Türk Uluslararası Gemi Siciline tescil tarihinden itibaren en az beş yıl süre ile Türk Bayrağı altında işletilecek. Bu süre içerisinde satılamayacak, devredilemeyecek ve kiraya verilemeyecek.

Hurda teşviki için sağlanacak kaynak, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi bütçesinden karşılanacak. Gemi üzerine, ödeme yapılmadan önce kullandırılacak teşvik tutarının bir buçuk katı tutarında birinci derece ve birinci sıradan ipotek konulacak.

Teşvikin yüzde 40’ı, yapı halindeki gemilere özgü sicile kaydedilmesinde, yüzde 30’u, kabuk inşası tamamlandığında kalan yüzde 30’u da tescil edildikten sonra verilecek.

Koster yenilemeye katkı sağlamasını umut ediyoruz

İMEAK Deniz Ticaret Odası (DTO) Başkanı Tamer Kıran, bakanlığın yayınladığı yeni yönetmeliğin gündemlerindeki en önemli konulardan biri olan ‘Türk Koster Filosunu yenileme Projesi’ için büyük önem taşıdığını vurguladı. Kıran, Yeni yönetmeliğin, ‘Koster Filosunu Yenileme Projesi’ne katkı sağlamasını umut ettiklerini belirterek, konuyla ilgili DÜNYA’ya şu açıklamaları yaptı: “Koster Filosu Yenileme Projesi, Akdeniz ve Karadeniz’de; Rusya, Ukrayna ve AB ülkelerinin filolarına karşı rekabet edebilirliğin sürdürülmesi ve bölgedeki ticari potansiyelden ülkemizin daha fazla pay alabilmesini hedefl eyen bir proje. Bölge ülkelerindeki Koster tipi gemilerin yaş ortalaması 10-15’lerde iken, Türk sahipli koster tipi gemi filomuzun ortalama yaşı 27. Yenilenmiş ülke filolarına karşı rekabet gücünün kaybedilmemesi, ülkemizin Karadeniz ve Akdeniz çanağındaki yüzde 35'lik deniz taşımacılığındaki payının bölgedeki diğer ülkelerin kontrolüne geçmemesi için proje büyük önem taşıyor. Koster filomuzun yenilenmesi için ilk etapta 10, 10 yıllık bir süreçte ise 100 geminin yenilenmesi hedefl enen projeyle ilgili çalışmalar halen Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile sürdürülüyor. Yaklaşık bir yılı aşkın süredir tüm dünyayı etkisi altına alan pandemi koşulları ve genel ekonomik konjonktür projenin gerçekleştirilmesinde güçlükler ortaya koymuştur. Dolayısıyla sektörümüz, turda teşviği destekleri ile Türk bayraklı gemilerden ekonomik ömrünü tamamlayanların hurdaya ayrılarak yerlerine yeni gemi inşa edilmesini özendirecek destekleri bekliyor. Bu haliyle yeni yönetmeliğin, Koster Filosunu Yenileme Projesi’ne katkı sağlamasını umut ediyoruz. Yönetmeliğin hazırlanmasında emekleri geçen tüm bürokratlarımıza teşekkür ediyoruz.”

Bu maliyetlerle kimse teşvikten yararlanamaz

Türk Armatörler Birliği (TAB) Başkan Yardımcısı Cihan Ergenç, hurda teşvikinin yıllardır talep ettikleri ve destekledikleri bir konu olduğunun altını çizerken, ancak finansal ayağı olmadan armatörlerin bu teşvikten yararlanmasının mümkün görünmediğini söyledi. DÜNYA’ya konuşan Ergenç, “Hurda teşvikinin çıkmış olmasını ne kadar doğru bir adım olarak görsek de iş maliyette tıkanıyor. Maalesef bu faiz oranları ile kimse bu yatırımı yapmaz. 6.000 DWT tonluk bir geminin Türkiye’de maliyeti 9.5-10 milyon dolar civarında. Ancak aynı gemiyi Uzakdoğu’da yaptırsanız 6 milyon dolar. 500 bin dolar hurda teşviki alacaksınız diye bu gemi Türkiye’de yaptırsanız milyonlarca dolar zarardasınız. Bu şekli ile Uzakdoğu ile rekabet edebilir misiniz? Asıl soru bu olmalı. Uzakdoğu Ancak, öz sermaye tutarı yüzde 40’a kadar çıkarılsa, makul finansal desteklerle maliyetler aşağı çekilirse o zaman bu teşvik işe yarar. Koster yenileme projesi de yıllardır aynı sebepten hayata geçirilemiyor maalesef. O projenin de mutlaka finansman ayağı tamamlanmalı” diye konuştu.

Uzun vadeli, uygun koşullu finansman desteği şart

DTO Meclis Başkanı Salih Zeki Çakır, açıklanan teşvikin avantajlarını ve dezavantajlarını DÜNYA için değerlendirdi: Öncelikle bakanlığa ve emeği geçenlere teşekkür ediyoruz. Çünkü uzun zamandır gündemde tuttuğumuz, hayata geçmesi için uğraştığımız bir konuydu. Düzenleme çıkmış oldu. Daha önceki yıllarda torba yasa ile çıkmış bir hurda kanunu vardı. Uygulamaya geçememişti. Çünkü uygulanabilirliği yoktu. Şimdi bu yönetmelik ile konu tekrar gündeme geldi. Ancak yönetmelikte açıklığa kavuşturulması gereken bazı konular var. Bir olumsuzluk görüyorum. Şu anda verilecek bedel Londra Metal Borsası’ndaki hurda fiyatının yüzde 75’i üzerinden hesaplanıyor. Londra Metal Borsası’nda ton başına çelik hurda bedeli bugün 430 dolar. Bunun yüzde 75’ni ödediği zaman 322 dolar yapıyor ve bu da aşağı yukarı Aliağa’daki hurda fiyatının bir buçuk katı ediyor. Ama bu her dönem değişiyor. Bu bir sıkıntı olarak karşımıza çıkabilir. Diğer yandan, bu bir hibe. Bu hibe kadar geminin üzerine birinci sırada ipotek koyalım diyor. Kredi kullanan biri için mesela bunu bankaların, finans kuruluşlarının bunu kabul etmesi bana zor geliyor. Çünkü banka ilk sırada olmak ister, ikinci değil. Oysaki 5 yıl satılamaz şerhi koymak yeterli aslında. Teşvikin Türk sahipli yabancı bayraktaki gemileri kapsıyor olması ise pozitif gelişme. Eskiden bu yoktu. Ancak geminin maliyetinin yaklaşık yüzde 10’unu karşılayabilecek olan bu teşvikin, finansman ayağı yine boşta kaldı. Koster projesi de kanun çıkmasına rağmen finansal ayağı tamamlanamadığı için 10 yıldır hayata geçirilemiyor. Dolayısıyla sektör olarak uzun vadeli, uygun koşullu finansman desteği bekliyoruz. Diğer yandan şu anda navlunların ve ikinci el gemi değerinin yüksek olması da teşvikin cazibesini azaltabilir. Gemisini hurdaya vermek yerine ikinci el olarak satmak isteyenler de olacaktır.”

Kaynak: Dünya Gazetesi