50’li yılların etkin armatörlerinden Mahir Kışınbay ve kardeşleri hakkında bilgi edinmek uzun uğraşlardan sonra mümkün olabilmiştir. Mahir Kışınbay 1909 yılında babasının kaymakam olması nedeniyle Adana’nın Feke Nahiyesi’nde doğdu. Babası emekli olduktan sonra İzmit’e yerleşti. Mahir Kışınbay ailesiyle birlikte bundan sonraki yaşamını İzmit’te sürdürdü ve toptan gıda alım ve satım işi ile ticari hayatına başladı. Adapazarı - İzmit - Bursa; İzmit - Kandıra; Kandıra -Üsküdar arasında otobüs işletmeciliği yaptı. Anadolu’ya tuz satışı yaptı. Bu dönemde, İzmir’de üretilen tuzu taşımak için bir gemi satın aldı ve bu gemiye Kocaeli adını verdi. Armatörlükle ilgili olarak Kışınbay Biraderler Ltd. Şti.’yi kurdu. Bu geminin ardından satın aldığı üç gemiye Nazar, Kanal ve İzmit isimlerini verdi ve armatörlük yaşamında önemli ilerlemeler kaydetti. Ticaret hayatında müteahhit olarak da başka taşımacılık konularına yöneldi. Sarıyer Barajı’nın nakliye işini aldı, kara ulaşımı için kamyon taşımacılığı yatırımını genişletti. Her sene hacı adaylarının denizyoluyla daha güvenli ve rahat seyahatlerini temin amacıyla büyük rağbet gören Türkiye’den Cidde’ye gemileriyle hacı seferleri düzenledi.



İzmit adı verilen vapur. Kaynak: Kışınbay aile arşivi.

Eşi Seviye Kışınbay’la mutlu bir evlilikleri vardı. İyi günde kötü günde tüm çabaları ve güçlükleri paylaşmayı başarmış bir aile oldular. 5 Mayıs 1967 günü 58 yaşında İstanbul’da vefat etti. Uğur, Metin, Ergün ve Nuri adında 4 oğlu bulunmaktaydı. Mahir Kışınbay gençlik yıllarında Kocaelispor’un kurucuları arasında yer almıştır.



“Kışınbay Biraderler Ltd. Şti” armatörlük şirketinin gemilerindeki baca forsu ve flaması. Osman Öndeş arşivi. 

2014 yılı kasım ayında Kışınbay soyadlı bir şahsın vefat ilanından hareket ederek, Mahir Kışınbay’ın adını taşıyan torunu Mahir Kışınbay’a ulaşmam, Kışınbay konusundaki bilgilere ve fotoğraflara da ulaşmamı sağlamıştır. Bu nedenle dedesinin adını taşıyan torun Mahir Kışınbay’a ve belgeler için yardımcı olan aile bireylerine teşekkür ederim. Mahir Kışınbay, dedesinin artan zorluklarla karşılaştığını ve iflas eder duruma geldiğini belirterek, şöyle diyordu; “Maalesef hayatta insanlar her şey ile karşılaşabiliyor; önemli olan düştükten sonra ayağa tekrar kalkabilmektir. Babamın ve amcalarımın her zaman söylediği gibi, dedem mezarında borçsuz yatmaktadır. İflas nedeniyle karşılaşılan tüm borçları, oğulları tarafından çalışılarak ödenmiştir. En büyük amcam bir dönem İsviçre’de yaşadı. Yaklaşık 7 yıl İsviçre’de kaldı. Dedemin ölümü de o zaman içerisinde gerçekleşti. Dedemin vefat ettiği gün İsviçre’de önemli bir imtihanı varmış ve dedem son günlerinde vefatı durumunda oğlunun istikbalini engellememesi için, ölüm ilanı verilmemesini vasiyet etmiş. Bu nedenle Türkiye’de vefat ilanı verilmemiş. Yalnız, İsviçre’deki işyerinden babasının ölümü nedeniyle izin alınca, çalıştığı işyeri ölüm ilanını İsviçre’de yayınlamış. Tarık Kışınbay, Beslen Kışınbay ve Mahir Kışınbay olmak üzere üç kardeştiler.

Mahir Kışınbay’ın “Kanal” adındaki ikinci vapuru. Kaynak: Kışınbay ailesi arşivi.

Mahir Kışınbay ve Kardeşleri 1949’da satın aldıkları gemiye “Nazar” adını vermişti. S.S Nazar 1911’de Danimarka Burmeister & Wein Norveç’li armatörlük firması O&A Irgens, Bergen için Manchoineal adıyla inşa edildi. 1,654 grt. ve boyutları: 255 ft, genişlik 36 ft’di. Servis sürati 12.5 knots’du.

• Gemi 1934 yılına kadar Jamaica, Küba, Colombiya ve New York limanları arasında sefer yaptı.

• 1934’de satıldı ve Katla adı verildi.

• 1945’de Eimskipafélag Reykjavíkur hf. firması tarafından satın alındı ve Reykjafoss adı verildi.

• 1949’da Kışınbay Biraderler Ltd. şirketince satın alındı ve Nazar adı verildi.

• 1955’de Cerrahzâde (Sönmez) firmasına satıldı ve Cerrahzâde adı verildi.

• 1967’de hurdaya çıkartıldı.

Mahir Kışınbay ve kardeşi Beslen Kışınbay’dan oluşan Kışınbay Biraderler Ortaklığı tarafından İngiltere’den satın alınan ve “Kanal” adı verilmiş genel yük gemisi, 6 Ekim 1950 günü İstanbul Limanı’na gelmiştir.

2,710 grt ve 1917’de C. Hill & Sons Ltd. Bristol Tersanesi’nde “New York City” adıyla inşa edilmiş olan genel yük gemisi, 1950 yılına kadar Bristol City Line of Steamships Ltd. firması adına tramp seferlerde çalıştırılmıştı. Üç genişlemeli ana makinesi Richardsons, Westgarth & Co. Ltd. West Hartlepool imalâtıydı. II. Dünya Harbi yıllarında İngiliz Donanması ihtiyat filosunda nakliye gemisi olarak seferberlik kadrosuna alınmıştır.

Nazar vapuru aynı zamanda hac seferleri de yapmıştır. 1950 yılı hac mevsiminde gazetelere verilmiş çok sayıdaki ilanlarda hacı adayları için İstanbul’daki genel merkez ve Demiryolu Cad. No.73 - 75, İzmit; Birinci Kordon No.44, İzmir; Kavaklar Cad. No.1 Adapazarı; Salih Başer, Sanayi Cad. Hâl İçi No.6, İbrahim Çamoğlu, Tuzpazarı, Çancılar Cad. No.6 Bursa adresleri verilmektedir. Bu adreslerin ilk üçü Kışınbay Biraderler Ortaklığı’na aittir. 30 Nisan 1951 Pazar günü Galata Rıhtımı’ndan İsrail’e hareket edecek Nazar Vapuru 55 TL’ye yolcu davet etmektedir. Bilet Satış yerleri, Kışınbay Biraderler Ortaklığı’nın Galata, Rıhtım Cad, Kefeli Hüseyin Han K.2 No.16 - 16 Karaköy genel merkezi ve Galata, Rıhtım Cad, Hovagimyan Han K.4 Karaköy’deki Nak. Seyahat Acentesi - İhsan Özarman’dır.

Kışınbay Biraderler Ortaklığı’nın dördüncü gemisi…

“İzmit” Kışınbay Biraderler Ortaklığı’nın dördüncü gemi 1952 yılında satın aldıkları 813 Kızak Numaralı ve 1928 Lithgows Port Glasgow inşa “Basford” isimli buharlı makineli genel yük gemisidir. Bu geminin ilk adı “Kingsborough” dur ve 14 Ağustos 1928’de denize indirilmiştir. 3,368 grt. ve 2,030 nrt. olan gemi 340.1 feet tam boy, 48.8 feet genişlik ve 22.7 feet derinliğe sahiptir. Gemi “Kingsborough Shipping Co Ltd Glasgow” adına inşa edilmiştir. Şirketin o tarihteki Genel Müdürü Patrick D. Hendry idi. Buhar ana makinesi J. G. Kincaid & Co Ltd, Greenock üretimi 3 genişlemeliydi ve 240 nhp güç üretiyordu. 1947’de Genel Müdürü Jeffery German olan British Anthracite Sales, Swansea Cardiff’e satıldı ve gemiye “Basford” adı verildi. Basford, 1952’de Kışınbay Biraderler Ltd. şirketine satıldı ve gemiye “İzmit” adı verildi. 1963 yılı ortalarında hurdaya çıkartılan “İzmit”, aynı sene Eylül - Ekim aylarında Eckhardt & Co. tarafından Hamburg’da söküldü.

Kışınbay Biraderler’in İzmit - İstanbul arasında otobüs çalıştırdıkları gibi, 1950 -60 yılları arasında inşaat müteahhitliği yaptıkları da görülmektedir. İnşaat müteahhiti olarak şirketin muhasebecisi İbrahim Dorum’un gazetelere verdiği ilandan şirketin “Kışınbay Biraderler Ltd.” olduğu ve “Galata, Rıhtım Cad, Kefeli Hüseyin Han K.2 No.16 - 16 Karaköy” adresinde faaliyet gösterdiği anlaşılmaktadır.

Kışınbay Biraderler’e ait İzmit şilebi İtalya’da haczedildi

Mahir Kışınbay’ın başkanlık yaptığı Kışınbay Biradeler Ortaklığı denizcilik şirketinin ödemeler konusunda giderek artan sorunlarla karşılaştığı anlaşılmaktadır. Nitekim 30 Aralık 1960 tarihli haberlere göre Kışınbay Biraderler’e ait İzmit şilebi İtalya’nın Livorno Limanı’nda haczedilmiş ve limandan ayrılmaması için İtalyan deniz polisi tarafından her türlü önlem alınmıştır. Habere göre; “Geçen sene başında Almanya’da tamire giren ve 138.000 mark tamir borcunu ödemeyen gemi sahipleri, İtalyan firmalara da 16 milyon liret borç takmışlardır. İzmir şilebi hakkında İtalyan ve Alman firmaları tarafından haciz kararı çıkartılmıştır. Gemi personeli de 5 aydan beri maaşlarını alamadıklarından gazinolarda ve otellerde garsonluk yapmaktadırlar. İzmit şilebi sahipleri geminin yüzde 75 hissesini bir avukata satmışlardı.

Kışınbay Biraderler Ortaklığı son derece bakımlı gemileriyle başarılı bir armatörlük yapmalarına rağmen, işletmede meydana gelen aksaklıklar sonucunda, ayrıca gemilerini de yenileyemediklerinden armatörlük ve denizcilik sahnesinden çekilmişlerdir. Mahir Kışınbay vefat etmiş ve seneler içersinde Mahir Kışınbay ve Seviye Kışınbay’ın büyük oğlu Ergin Kışınbay’ın eşi Serpil Kışınbay genç yaşta tutulduğu hastalıktan kurtulamayarak 31 Temmuz 1980 günü vefat etmiştir. Serpil Kışınbay, Sehabettin ve Ayşe Yalçınkaya’nın kızıydı. Uğur, Metin ve Nuri Kışınbay’ın yengesi oluyordu. Çocukları Özlem ve Mahir Kışınbay’dı. Cenazesi 1 Ağustos 1980 günü Küçükyalı Altıntepe Camii’nde kılınan öğle namazını müteakiben defnedildi. Mahir Kışınbay ve Seviye Kışınbay’ın oğlu ve Birsen Kışınbay’ın eşi Mehmet Nuri Kışınbay 20 Kasım 2014 günü vefat etti. Çocukları Arzu ve Meriç Turna’ydı. Şiraz ve Yosun Turna’nın dedesi oluyordu. Cenazesi 21 Kasım 2014 Cuma günü öğle namazını müteakiben Karacaahmet Şakirin Camii’nden kaldırılarak İzmit Merkez Bağçeşme Mezarlığı’nda defnedildi.

Bir devrin sonu!

Bir devrin müteşebbis insanlarından ve armatör kimliği ile Mahir Kışınbay’ı ve kardeşlerini rahmetle anıyor ve bu öyküyü başladığımız satırlardaki gibi Mahir Kışınbay’ın adını taşıyan torunu Mahir Kışınbay’ın sözleriyle bitiriyorum; “Maalesef hayatta insanlar her şey ile karşılaşabiliyor, önemli olan düştükten sonra ayağa tekrar kalkabilmektir. Babamın ve amcalarımın her zaman söylediği gibi, dedem mezarında borçsuz yatmaktadır. İflas nedeniyle karşılaşılan tüm borçları, oğulları tarafından çalışılarak ödenmiştir.”

Kaynak: Koster Dergisi